Hanteren paard

Voordat we in staat zijn om een paard op een verantwoorde manier te hanteren, moeten we eerst meer weten over een paard en ook waarom hij op een bepaalde manier reageert. Als we weten waarom een paard reageert zoals hij reageert, dan weten we ook hoe wij ons moeten gedragen in de omgang met het paard om de gewenste reactie te krijgen.

Vlaktedier

Een paard is een vlaktedier, dat wil zeggen dat paarden in het wild op de vlakte leven. Hier moeten zij continu op gevaar letten. Dat niet alleen, een paard is ook de hele dag op zoek naar voedsel. Om goed voedsel te vinden legt een paard op een dag grote afstanden af. Hij is terwijl hij eet ook continu in beweging.

Groepsdier

Daarnaast is een paard ook een groepsdier (kuddedier) en een erg sociaal wezen. Leven in een groep is veel veiliger dan alleen, veel ogen zien altijd meer dan één paar ogen. Daarnaast beschikt iedere kudde over een beschermende hengst en een leidende merrie die weet waar het veilig is. Ook waken paarden over elkaar als de ander slaapt. Omdat paarden zulke sociale dieren zijn, zijn ze ook goed in staat om lichaamstaal waar te nemen. Dit moet ook wel, omdat paarden aan de hand van lichaamstaal met elkaar communiceren. Niet alleen lezen paarden de lichaamstaal van elkaar, ook jouw lichaamstaal wordt continu in de gaten gehouden.

In de kudde verlaat het veulen van nature zijn moeder op de leeftijd van 9 maanden, het blijft contact zoeken met haar. In het wild is de hengst niet de leider: hij is de beschermer van zijn groep merries en zorgt voor het voortbestaan van het ras. Hij kan ten opzichte van andere hengsten agressief zijn, vooral tijdens de voortplantingsperiode.

Vluchtdier

Paarden zijn prooi- en vluchtdieren. Omdat paarden niet over scherpe klauwen en tanden beschikken is het voor hen verstandiger om te vluchten in plaats van terug te vechten. Binnen de kudde zijn er altijd paarden die op wacht staan, zodat de rest rustig kan slapen, eten of drinken. Ook houden zij elkaar continu in de gaten omdat ze snel moeten kunnen reageren bij onraad. Vriendschap en vertrouwen is dus heel belangrijk voor een paard. Daarnaast hebben paarden een heel goed geheugen waardoor ze kunnen voorkomen dat ze vaker in een onprettige situatie terecht komen. Dit is voor ons positief omdat paarden snel leren, maar wanneer wij fouten maken in de communicatie slaan zij dit ook meteen op in hun geheugen.

Gewoontedier

Een paard is een gewoontedier, dat wil zeggen dat een paard leert door herhaling en door goede en slechte ervaringen. Mede daardoor is belonen van groot belang wanneer je jouw paard iets wilt leren. Dit verklaart ook waarom het moeilijk is om een paard iets af te leren, jouw paard is uit gewoonte al gewend om het zo te doen.

Zintuigen

De zintuigen van paarden zijn heel goed ontwikkeld. Dit moet ook wel omdat zij anders roofdieren niet snel genoeg zouden waarnemen en daardoor gevaar zouden kunnen lopen. Onder de zintuigen van het paard verstaan wij de volgende:

• Zien

• Horen

• Ruiken

• Proeven

• Voelen

Zien

Onder zintuigen vallen onder andere de ogen. Deze werken bij een paard heel anders dan bij de mens. Zo heeft een paard een ander beeld van wat hij wel of niet ziet, neemt hij kleuren anders waar dan de mens en ziet hij minder scherp. Doordat de ogen van het paard aan de zijkanten van zijn hoofd zitten, zien ze veel meer. Paarden kunnen zelfs bijna 360 graden in het rond kijken. Paarden zien niet alleen vlak voor zich, maar ook recht achter zich niets. Het grijze deel in de afbeelding ziet hij niet, maar door minimaal het hoofd te draaien kan hij deze blinde vlakken ook zien. ( zie afbeelding, het grijze deel ziet hij niet).

Dat paarden minder scherp zien komt doordat details voor paarden niet van belang zijn. Het is voornamelijk van belang dat het paard in de gehele omgeving om zich heen kan waarnemen of er een roofdier is. Dit zelfde geldt ook voor het waarnemen van kleuren.

• Paarden zien een grijs-gele, onscherpe wereld. Groen en oranje wordt geel en rood wordt groen/grijs. Blauw blijft blauw.
• Detailzicht is niet zo goed als van een mens. Wat een mens op 40 meter scherp kan zien, dat kan een paard op net 20 meter scherp zien.
• Nachtzicht is veel beter dan van de mens. Het duurt wel langer voor de ogen zich kunnen aanpassen aan verschil licht/donker.

Horen

Om in het wild te kunnen overleven is ook het gehoor van een paard van groot belang. Het paard moet roofdieren direct kunnen waarnemen, ook als deze buiten het zicht blijven. Paarden hebben relatief grote oren die zij alle kanten op kunnen draaien. Op deze manier kunnen zij heel nauwkeurig waarnemen waar geluiden vandaan komen. Voor ons maakt dit het gemakkelijk om waar te nemen waar je paard zijn aandacht op richt, omdat wij alleen maar hoeven te kijken naar waar zijn oren heen wijzen. 

Verder ervaren paarden hele hoge en hele lage tonen als onprettig. Dit komt omdat deze tonen de trommelvliezen irriteren. Hierdoor kunnen paarden angstig reageren op bijvoorbeeld spuitbussen. Daar staat wel tegenover dat wij vaak hoge geluidengebruiken als beloning. Paarden die dit gewend zijn zullen hier dus anders op reageren omdat het voor hen positief is. Ook harde en plotselinge geluiden, zoals bijvoorbeeld vuurwerk, ervaren paarden als beangstigend. 

Ruiken

Het reukvermogen is het best ontwikkelde orgaan van het paard, en dat is niet voor niets. Ruiken heeft voor een paard veel verschillende functies. Zo is zijn reukvermogen belangrijk voor het vinden van voedsel, maar ook om te bepalen of voedselgeschikt is of misschien wel bedorven. Een paard is heel nauwkeurig in het bepalen welk voedsel hij wel of niet tot zich neemt. 

De reuk van het paard heeft ook een sociale functie. Zo zie je vaak dat paarden aan elkaar ruiken en briezen wanneer zij elkaar begroeten. Paarden herkennen elkaar ook aan hun geur, en binnen een kudde rollen paarden op dezelfde plek zodat de gehele kudde herkenbaar is aan een geur. 

Verder is de reuk belangrijk voor het waarnemen van gevaar. Zo ruikt een paard bijvoorbeeld de vijand of vuur en kan dan vluchten. Ook wanneer er een dood dier in de omgeving ligt, ruikt een paard dit waardoor hij gealarmeerd raakt. 

Tot slot nog iets over het orgaan van Jakobsen. Om dit orgaan te kunnen gebruiken moet een paard flemen. Wanneer een paard fleemt zuigt hij lucht door zijn mond, vanuit de mond komt de lucht terecht bij het orgaan van Jacobsen. Dit orgaan kan geuren beter analyseren. Dat wil zeggen dat het paard wel geuren waarneemt door middel van de neus, maar deze beter kan analyseren door middel van het orgaan van Jacobsen.

Proeven

Paardenkunnen heel goed proeven. Dit komt door smaakpupillen op de tong. Grappig is dat paarden dezelfde smaakpupillen hebben als mensen, namelijk zoet, zout, zuur en bitter. Bij mensen zitten deze voor op de tong, bij het paard zitten deze achter op de tong. Een ander groot verschil tussen jou en het paard is dat deze ook smaakpupillen op zijn gehemelte heeft om nog beter te kunnen proeven!

Voorpaarden is proeven belangrijk omdat zij zo kunnen bepalen of voer wel of niet geschikt is om te eten. Het proeven van een paard werkt dus nauw samen met zijn reukorgaan. Uit onderzoek door een Engelse universiteit is gebleken dat paarden de smaak van banaan en fenegriek het lekkerst vinden, daarna hebben paardenvoorkeur voor tomaat, rozemarijn, komijn, wortel en pepermunt. Deze lekkernijen kun je dus goed inzetten als beloning voor je paard. 

Voelen

Paarden kunnen heel goed voelen, dit doen zij met verschillende onderdelen van het lichaam. Het grootste orgaan is de huid, die bij een paard heel gevoelig is. Zo voelt een paard het al wanneer er een vlieg of mug op zijn lichaam gaat zitten. Dit komt doordat de oppervlakte van de huid vol zit met uiteinden van gevoelszenuwen en doordat er ook nog tastlichaampjes op de huid zitten. De uiteinden van de gevoelszenuwen en de tastlichaampjes zorgen ervoor dat het paard extra gevoelig is voor aanraking, druk, warmte, kou en pijn.

Naast de huid heeft het paard tastharen op de lippen, onder de ogen en in de wenkbrauwen. Deze heeft een paard nodig omdat hij onder zijn neus niets kan zien en hij zich op deze manier toch kan oriënteren. 

Tot slot is ook de straal een belangrijk onderdeel waar het paard mee kan voelen. Je zal het niet snel denken, maar een paard kan met de hoefstraal trillingen in de bodem voelen. Op deze manier kan hij het waarnemen wanneer er gevaar op hem af komt.

Samenvatting

Nu hebben we veel gehoord en gelezen over paarden, maar hoe zien en gebruiken wij dit in de omgang? Belangrijk om te weten is dat een paard vanuit zijn instinct continu oplettend is voor gevaar. Hij heeft dan ook niet voor niets zulke sterk ontwikkelde zintuigen om gevaar waar te kunnen nemen. Daarnaast zijn vrienden belangrijk voor een paard om te overleven, sociaal contact met soortgenoten en met jou is dus van groot belang. Een paard let heel nauwkeurig op jouw lichaamstaal en die van zijn soortgenoten, het is daarom heel erg belangrijk dat je goed op je houding en je lichaamstaal let.

Ook heeft jouw paard een goed geheugen. Dit is gemakkelijk voor ons omdat wij zo onze paarden veel kunnen leren, maar onthoud wel dat je paard het ook onthoudt wanneer jij iets niet goed doet. Paarden leren voornamelijk door herhaling omdat ze gewoontedieren zijn, een gewoonte afleren is echter best moeilijk. 

De zintuigen van het paard zijn sterk ontwikkeld zodat hij goed kan vluchten. Houd er in de omgang rekening mee dat je paard van je kan schrikken als hij jou niet kan zien maar wel hoort. Ook kan je paard van hoge of hele lage tonenschrikken. Tot slot zijn de tastharen belangrijk voor het paard om zich te kunnen oriënteren, scheer deze daarom niet af. 

Naar boven