Het zadel

Er zijn enorm veel verschillende zadels doordat in elke tak van de sport een eigen type zadel wordt gebruikt. Zo heb je springzadels, dressuurzadels, veelzijdigheidzadels, westernzadels, racezadels et cetera. De belangrijkste functie van het zadel is simpel gezegd de zitplaats voor de ruiter/amazone. Hoewel er veel verschillende type zadels zijn, zijn deze allemaal opgebouwd uit dezelfde onderdelen.

Aan de voorkant van het zadel bevindt zich de boom. Dit is de kern van het zadel. De boom zorgt voor stevigheid van het zadel en voor verdeling van het ruitergewicht over de rug van het paard. De boom bepaalt ook de pasvorm van het zadel. Onder het zadel tussen de twee kussens zit een lange ruimte die we de kamer of het kussenkanaal noemen. De andere onderdelen worden hieronder in de afbeelding genoemd.

Onder het bovenste zweetblad ligt het onderste zweetblad. Hier overheen lopen de singelstoten.

Zadel aanmeten

Het is belangrijk om een goed passend zadel te hebben. Om het zadel zowel voor paard als ruiter ideaal te hebben, is het belangrijk om te kijken naar een aantal punten:

De boommaat

De boom is de u-vormige boog die aan de voorkant van het zadel zit. Een goede boommaat is belangrijk voor de juiste ligging van het zadel. Bij een te brede boom komt het zadel op de schoft te liggen. Wanneer de boom te smal is kan het zadel knellen op de schouders. De boommaat kun je meten zoals je ziet op de afbeelding hieronder. Zadelmakers maken vaak gebruik van een schoftafdruk. Dit is een flexibele staaf die je kunt vormen naar de schoft van het paard. Je doet dit drie vingers achter de schouder, op de plaats waar de boom van het zadel komt te liggen.

Op het plaatje hieronder zie je de bomen van het merk Wintec. Dit is een kunststof zadel met een verwisselbare boom. Andere merken hanteren ook de maten extra wide, wide, medium en narrow.

De inchmaat

Voor de goede houding en zit van de ruiter is het belangrijk dat ook de zitmaat juist is en past bij zijn/haar postuur. De zitmaat van het zadel wordt uitgedrukt in inches. Dit is een Engelse maat. 1 inch is 2,54 centimeter. Deze zitmaat meet je vanaf de voorkant van het zadel tot bovenop de lepel (zie afbeelding). Hieronder vind je een globale indeling met tussen haakjes de kleding maat.

16 en 16,5 inch : voor pony's / kinderen.
17 en 17,5 inch : gemiddelde kleine maat (S/M)
18 en 18,5 inch : gemiddelde grote maat. (M/L)
19 inch : grote maat. (XL)

Materialen

De meeste zadels zijn gemaakt van leer, kunstleer of kunststof. Leer heeft het voordeel dat het duurzaam is en zacht zit. Vaak wordt er gebruikt gemaakt van runder- of kalfsleer maar soms wordt er ook buffelleer gebruikt, dit is nog wat zachter. Voordeel van leer is dat het zacht is, lang mee gaat en vaak mooi gevonden wordt. Een nadeel is dat je een leren zadel goed moet onderhouden om de levensduur te verlengen.

Een kunststof zadel heeft het voordeel dat het gemakkelijk te onderhouden is en goedkoper in de aanschaf is dan een leren zadel. Een nadeel is dat het vaak wat harder is en sneller slijt.

Een slecht passend zadel

Een goed passend zadel geeft comfort en een betere balans voor zowel de ruiter als het paard. Een slecht passend zadel dat te los of te strak of niet in balans ligt, is niet alleen van invloed op het rijgedrag, maar kan zelfs resulteren in drukkingen of zelfs kreupelheid. Wanneer een zadel niet goed past, dan kun je dit herkennen aan diverse symptomen:

Witte haren op bijvoorbeeld de schoft
Drukplekken
Kale plekken op de rug
Paard doet zuur met opzadelen/aansingelen
Paard in onwillig in de training
Paard loopt onregelmatig of kreupel
Het zadel ligt op de schoft
Het zadel knelt bij de schouders
Het zadel sluit niet aan bij de kussens

Om te voorkomen dat je rond rijdt met een slecht passend zadel, is het van belang om je zadel te laten controleren door een erkende zadelmaker. Ook wanneer je paard geen van deze symptomen laat zien, is het belangrijk om je zadel minimaal jaarlijks te laten controleren. Paarden veranderen vaak van vorm door de toe- of afname van spiermassa of gewichtsveranderingen. Sommige paarden reageren niet wanneer zei onder een slecht passend zadel lopen maar het is natuurlijk wel belangrijk dat het zadel dan aangepast of vervangen wordt.

Om de zien of je zadel nog goed past, kun je zelf een paar eenvoudige testen uitvoeren:

Rijd een keer zonder dekje en controleer waar het paard gezweet heeft. De plekken op de onderkant van het zadel laten zien hoeveel van het dragend oppervlak van het zadel daadwerkelijk in contact komt met de rug van het paard. Met talkpoeder heb je het zelfde effect. Wanneer de plekken op de rug van het paard ongelijk zijn, dan kan het er op duiden dat het zadel niet goed past.

Vaak zie je ook zadels die klapperen aan de achterkant. Het gewicht van het zadel en de ruiter drukt dan voornamelijk om de voorzijde, de schoft en de schouders dus. Je kunt controleren of het zadel klappert door hem goed aan te singelen en dan te kijken of je de achterkant van het zadel op kunt tillen. Indien dit het geval is, is het beter om niet met dit zadel te gaan rijden. Het paard kan hier veel hinder van ondervinden.

Verschillende soorten zadels

Elke discipline vraagt om een andere houding om optimaal te kunnen presteren. Zadels kunnen de ruiter daar goed bij ondersteunen. We behandelen hier een aantal verschillende zadels.

Dressuurzadel

Een dressuurzadel heeft vaak lange, recht naar beneden lopende zweetbladen. De kniewrongen lopen ook relatief recht naar beneden aan de voorkant van het zadel en variëren van heel klein tot dikke wrongen. Dit zadel zorgt dat de ruiter gemakkelijker rechtop kan zitten. Vaak heeft dit zadel ook een wat diepere zit dan bijvoorbeeld een springzadel.

Springzadel

Bij een springzadel loopt het zweetblad duidelijk met een boog naar voren waardoor deze ook minder lang naar beneden door loopt. Op deze manier kan de knie gemakkelijker gebogen worden om de juiste houding aan te nemen. Vaak zit er bij een springzadel zowel op de voorkant als op de achterkant van het zweetblad een kleine wrong om de benen van de ruiter op de juiste positie te houden. De lepel is plat en laag zodat je gemakkelijk uit het zadel mee kunt komen. De beugelriemen moeten bij het springen minstens 2 gaatjes korter dan bij het dressuur.

Veelzijdigheidszadel

Dit zadel zit tussen een spring en dressuurzadel in. Het zweetblad is dan ook wel iets naar voren gevormd maar niet zo extreem als bij een springzadel. Dit zadel is geschikt voor de basiswedstrijden en voor recreatieve ruiters. Het voordeel van een veelzijdigheidszadel is dat je maar één zadel hebt dat je overal voor kunt gebruiken, waardoor je minder geld uit hoeft te geven.

Westernzadel

Een westernzadel is vaak erg zwaar. Deze is voornamelijk gebouwd voor de veiligheid en het comfort van de ruiter. De knop vooraan het westernzadel (ook wel 'horn' genoemd) is gemaakt om eventueel aan vast te houden of om een lasso omheen te hangen. De brede stijgbeugel riemen zorgen ervoor dat het been niet tegen het paard aan kan schuren. Western zadels zijn erg zwaar maar omdat het zadel zo groot is, wordt het gewicht wel goed verdeeld over de rug van het paard.

Boomloze zadels

Het woord zegt het al, het gaat om een zadel zonder boom. Boomloze zadels worden in de recreatie steeds vaker gebruikt. Het voordeel van een boomloos zadel is dat je meer contact hebt met het paard. Het gewicht van de ruiter wordt over een groter oppervlak verdeeld. Het zit heel anders, en de ruiter moet wennen aan de balans.

Renzadel

Dit is een erg licht zadel, ze wegen rond de 500 gram zodat het paard zo min mogelijk extra gewicht mee hoeft te dragen onderweg. Wanneer je alleen als hobby rijdt, dan kun je beter een iets zwaarder type nemen, bijvoorbeeld van kunststof. De zweetbladen zijn ver naar voren uitgesneden en de singel loopt helemaal om het zadel heen.

Endurancezadel

Endurancezadels moeten de paarden zoveel mogelijk bewegingsvrijheid geven om optimaal te kunnen presteren. Het endurance/tracking zadel is speciaal ontworpen om lange ritten te maken. Het ontwerp van dit zadel geeft de ruiter de mogelijkheid om verschillende posities aan te nemen. De materialen die gebruikt worden voor dit zadel zijn licht, zodat het paard minder last mee hoeft te dragen tijdens de lange ritten. De zit wordt in de meeste gevallen extra zacht opgevuld om het zitcomfort te optimaliseren.

Singels

De singel is een belangrijk onderdeel van het harnachement. Ook singels heb je in diverse materialen. Veel gebruikte materialen zijn leer, neopreen, nylon en koord. Vaak kun je deze singels met en zonder elastiek krijgen en in verschillende vormen. Daar gaan we later dieper op in.

Materialen

Onderstaand de meest voorkomende materialen waarvan singels gemaakt kunnen zijn.

Leer

Leren singels hebben een chique uitstraling en zijn duurzaam. Wel vraagt leer veel onderhoud. Wanneer het leer uitdroogt, kunnen er scheurtjes in komen.

Neopreen

Neopreen singels zijn heel erg geschikt voor paarden met een gevoelige huid. Ze krijgen er niet snel plekken van. Een ander voordeel is dat je gemakkelijk af kunt spuiten zodat ze de volgende dag weer schoon en droog zijn. Een nadeel is dat neopreen vrij zweterig is.

Nylon

Ook nylon singels zijn gemakkelijk in het gebruik. Het is ademend licht elastisch materiaal dat goed wasbaar is. Het nadeel van een nylon singel is dat paarden met een gevoelige huid er kale plekken van kunnen krijgen omdat de stof iets scherper is dan bijvoorbeeld neopreen. Dit kun je ondervangen door er een singelbontje om te doen.

Koordsingel

Koordsingels zijn gemaakt van katoen. Vroeger werden deze singels veel gebruikt, maar tegenwoordig zie je ze steeds minder. Het zijn erg stevige singels die lang mee gaan. Het grote nadeel van deze singels is dat de huid van het paard tussen de koorden kan komen wat wondjes veroorzaakt. Door een goed bontje om de singel te doen of het voorbeen van het paard goed naar voren te trekken kun je dit probleem ondervangen.

Vormen singels

De vorm van de singel kan belangrijk zijn voor de bewegingsvrijheid voor het paard. Sensibele paarden, of bijvoorbeeld paarden met een gevoelige huid kunnen baat hebben bij een speciale singel.

Rechte singel

Vroeger zag je eigenlijk alleen de rechte singel. Tegenwoordig zijn er singels in veel meer soorten en maten. Je hebt deze in een brede of smallere variant. Over het algemeen wordt de druk van de singel beter verdeeld wanneer de singel breder is, maar sommige paarden hebben weinig plaats voor een singel. Om wondjes te voorkomen, is een smallere singel aan te raden.

Anatomische singel

Je hebt diverse soorten anatomische singels. Deze singels hebben een uitsparing bij de oksels en een breder gedeelte bij het borstbeen om de druk op het bot beter te verdelen. Door de uitsparingen bij de oksels creëer je meer bewegingsvrijheid voor het paard.

Springsingel

Springsingels zijn langer. Je ziet ze zowel met als zonder buikflap. Vaak zijn deze singels uitgerust met elastiek aan de uiteinden om er voor de zorgen dat de singel iets mee stretcht op de sprong. De buikflap is er voor om te voorkomen dat het paard zijn buik aantikt. Wanneer het paard kalkoenen draagt kan hij zichzelf hiermee verwonden. Een buikflap voorkomt dit.

Stijgbeugels

Er zijn verschillende soorten stijgbeugels, afhankelijk van het type zadel (klassiek Engels, Western, Spaans, etc.) Ook binnen deze klassen kunnen we vaak nog onderverdelingen maken.

Bij de Engelse zadels zien we naast de standaard stijgbeugels, ook veiligheidsstijgbeugels met elastiek, en exemplaren met scharnierpunten om de gewrichten van de ruiter te ontlasten. Het is uiterst belangrijk dat de stijgbeugels niet te smal zijn. Het gevaar zou anders bestaan dat de ruiter bij een val met zijn voet in de beugel blijft. Geschikt schoeisel is in dit opzicht ook zeer belangrijk. De schoenen of laarzen moeten een gladde zool met een klein hakje hebben om te voorkomen dat de voet door de beugel kan schieten.

Verder zitten de beugelriemen vaak met een zogeheten veiligheidspal vast (bij westernzadels niet). Komt er opeens te veel druk, doordat een ruiter valt en het volle gewicht van de ruiter vastzit aan het (vaak vluchtende) paard, dan schiet de veiligheidspal open.

Zadelonderleggers

Een zadelonderlegger wordt vaak gebruikt tussen het sjabrak en het zadel om de ligging van het zadel te verbeteren of om de rug van het paard te ontzien. Daarnaast gebruiken veel mensen een zadelbontje, omdat ze het gewoon mooi vinden.

Zadelonderleggers zijn er in vele verschillende soorten en materialen, zoals:

Gelpad (dun en soepel, soms ook te gebruiken in de sjabrak)

Kunstbontje (synthetisch materiaal, matige zweetopname, makkelijk wasbaar)

Memory foam (licht, goede schokabsorptie, past zich aan het lichaam aan)

Schaapsvel (zeer populair natuurlijk zadelbontje, erg zacht en dik, ademend, goede zweetopname en uitstekende drukverdeling, wat duurder dan andere soorten onderleggers en vereist een speciale manier van wassen)

Een goed gekozen zadelonderlegger is zacht voor de paardenrug en kan het comfort voor paard en ruiter aanzienlijk verhogen. In de eerste plaats is het natuurlijk belangrijk dat het zadel de goede pasvorm heeft voor het paard. Een zadelonderlegger is niet de oplossing voor een slecht passend zadel. Ook kan het zelfs zo zijn dat een onderlegger de ligging van een zadel verslechtert. De onderlegger vult namelijk een deel van de ruimte tussen het zadel en de rug van het paard op, waardoor het mogelijk is dat de ruimte te krap wordt en het paard belemmerd wordt in zijn beweging. Ook de maat van de onderlegger is essentieel: als een te kleine zadelonderlegger wordt gebruikt, drukt het zadel op de rand van de onderlegger, waardoor op die plek een piekbelasting ontstaat. Piekbelasting en belemmering van de beweging kunnen rugklachten, rijproblemen en staakgedrag tot gevolg hebben.

De zadelonderlegger hoort dus altijd wat groter te zijn dan het draagvlak van het zadel en moet er zonder bobbels en vouwen onder liggen. Let ook op de gebruiksaanwijzing van de fabrikant: sommige onderleggers moeten rechtstreeks op de paardenrug gebruikt worden en anderen tussen het zadel en dekje in.

Naar boven