Hygiëne op stal

Overal waar met dieren gewerkt wordt, moet je veel poetsen. Zand, stof, mest, haren, strooisel, enzovoort zorgen ervoor dat het erg snel smerig wordt. Een goede hygiëne lukt alleen maar als het zo schoon mogelijk is. Daarom is het zo belangrijk dat het schoonmaken grondig gebeurt.

Want bacteriën gedijen het best in vocht, vuil en viezigheid. Een vieze stal, voer- of drinkbak, vergroot hun overlevingskansen. Dat kan gezondheidsrisico’s voor je paard opleveren. Toch ben je er niet alleen met een goede stalhygiëne. Infecties met virussen, bacteriën en schimmels vinden soms hun weg, ook dwars door schone stallen heen.

Gevolgen slechte hygiene

Van vuil op zichzelf wordt een paard niet (direct) ziek. Een vieze drinkbak, beschimmeld hooi of een vieze stal vormen niet direct een bedreiging voor de gezondheid, in de zin dat het infecties kan geven. Het geeft vooral een praktisch probleem.

Een paard drinkt geen vies water en eet doorgaans ook geen beschimmeld hooi. Maar beschimmeld hooi kan wel koliek veroorzaken en het is ook slecht voor de luchtwegen. Een vieze drinkbak kan indirect een virus helpen verspreiden. En een vieze stalbodem geeft kans op hoefproblemen. In meer extreme gevallen veroorzaakt het een worminfectie, omdat als d e mest lang blijft liggen, de cyclus van de wormeitjes rond kan komen en een nieuwe infectie kan veroorzaken.

Hoe vaak moet je de stal schoonmaken?

Een keer per week uitmesten en daarbij al het schone stro naar de zijkant leggen, is op zich een prima methode en frequentie. Dagelijks de mestballen en zo nodig natte plekken verwijderen is natuurlijk nog beter, maar niet altijd haalbaar. Het is wel belangrijk de stalbodem te laten drogen voor je alles weer op strooit, aangezien de vochtige bodem een kans is voor bacteriën. Bacteriën en virussen kunnen doorgaans slecht tegen droogte.

Daarnaast is het goed om de stal, minimaal één keer per jaar, grondig schoon te maken. Met water en een borstel. Als je de stal wilt ontsmetten, omdat er bijvoorbeeld een nieuw paard inkomt, moet deze altijd eerst goed huishoudelijk worden schoongemaakt. Ouderwets met water, zeep en een borstel.

Eerst laten inweken en dan borstelen. Ja, dat is arbeidsintensief, maar doe je dit niet, dan is ontsmetten met welk desinfecterend middel dan ook, zinloos. Het is ook oppassen met de hogedrukspuit. Deze kun je prima gebruiken op het moment dat een stal volledig leeg is, dus geen andere paarden meer in de stal, want met een hogedrukspuit worden in de kleine vochtdruppeltjes heel veel kiemen verspreid.

Voer- en drinkbak

Een waterbak in de wei met stilstaand water moet je minimaal een keer per week helemaal schoonmaken, anders gaat er van alles in groeien. Algengroei is nog niet het grootste probleem, maar daarin kunnen zich ook allerlei kiemen nestelen. En als een paard met een infectie zijn neus in het drinkwater steekt, kan hij op die manier weer andere paarden besmetten. Bij een automatische drinkbak op stal, moet je opletten dat er geen voer of andere viezigheid in komt. Dit gaat namelijk snel schimmelen.

Het meest ideale is om de drink- en voerbak niet direct naast elkaar te hebben. In ieder geval moet je regelmatig vuil en viezigheid uit de drinkbak verwijderen. De voerbak is een aantrekkelijke plek voor schimmels en ander ongedierte. Voerresten kunnen achterblijven in de voerbak en gaan schimmelen als deze niet worden weggehaald. Tevens is de kans op ratten en muizen groter als er voedselresten achterblijven.

Is de stal bij uitstek de plek waar kiemen een kans krijgen?

Dat hangt af van de omstandigheden. In een kleine stal met weinig ventilatie loop je meer kans op verspreiding van virussen en infecties dan in een grote stal met een goede ventilatie. En op stal is het risico van verspreiding van virussen over het algemeen altijd groter dan buiten. Een goed geventileerde stal is weer beter dan een klein weiland waar veel paarden op elkaar staan. En op gesloten bedrijven komen vaak minder infecties voor omdat er geen nieuwe paarden komen die een infectie kunnen meebrengen.

Reinigen

Wat is reinigen?

Reinigen is het wegnemen van zichtbaar vuil. En reinigen is iets wat we allemaal dagelijks doen: Het vegen van de stalgang, het stofzuigen van de vloerbedekking thuis, het verwijderen van spinnenwebben, het afnemen van de kast met een stofdoek, etc.

In veel gevallen is dit slechts een halve maatregel. We verwijderen slechts een gedeelte van het aanwezig vuil en het andere deel wordt verspreid zodat het er voor het oog schoner uit ziet. Denk bijvoorbeeld aan het vegen op je stagebedrijf. Je veegt de hele stalgang en je neemt hier veel stro, hooi en ander vuil mee weg. Maar er zal altijd wat achterblijven, bijvoorbeeld zand. Doordat je geveegd hebt is dit meer verspreid en valt het niet meer zo op.

Wil je echt effectief reinigen dan oet je de volgende stappen doorlopen:

Eerst het grove vuil wegnemen.
Voorweken met water.
Aanmaken van een reinigingsoplossing.
Borstelen, vegen, dweilen met deze oplossing.
Naspoelen met schoon water.

Je snapt dat de manier van reiniging en de middelen die je daarvoor gebruikt afhankelijk zijn van het te reinigen oppervlak, het soort vuil en de mate waarin we het daadwerkelijk schoon willen hebben. In het dagelijks leven op een paardenbedrijf zullen we niet constant deze vijf stappen van reiniging doorlopen en dat is in de meeste gevallen ook helemaal niet noodzakelijk.

Waarom reinigen?

Elke dag reinig je eigenlijk in bepaalde mate de stal. Door te mesten, te vegen en de water- en voerbak schoon te houden blijft de stal op het oog schoon. Het is echter heel goed om eens in de zoveel tijd de stal uit gebreid te reinigen. Dit zorgt voor een beter stalklimaat waarin bacteriën, virussen en schimmels minder goed kunnen voortplanten.

Deze uitgebreide reiniging kun je het best aan het eind van de zomer doen, voordat de paarden voor de winterperiode weer meer op stal komen te staan. Wanneer de paarden meer op stal staan, wordt de druk op het stalklimaat aanzienlijk groter. Er staan immers veel paarden op een relatief klein oppervlak onder een afdak. Dit kan ervoor zorgen dat ziektekiemen zich sneller kunnen vermeerderen en verspreiden.

Nu is het wel goed om te beseffen dat je met reinigen geen grote hoeveelheden bacteriën, schimmels en virussen doodt. Dit doe je alleen met ontsmetten. Maar op een gereinigde oppervlakte kunnen deze micro-organismen zich minder snel voortplanten en verspreiden. Als je bijvoorbeeld nooit je voerbak schoonmaakt, dan is de kans dat er bacteriën gaan groeien in de achtergebleven voedselresten veel groter dan wanneer je eens in de zoveel tijd de voerbak met een sopje schoonmaakt. Hetzelfde geldt voor aangekoekte poep op je stalwand en zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen.

Waarmee reinigen?

Afhankelijk van het oppervlak en het soort vuil kies je het schoonmaakmiddel. In sommige gevallen is het voldoende om alleen te vegen en een oppervlakte op die manier te reinigen. Maar soms is een schoonmaakmiddel noodzakelijk.

Deze verschillende soorten reiniging hebben een naam:

Mechanisch reinigen: Reinigen door middel van een hulpmiddel, zoals bezem, schrobmachine, hoge drukspuit (zonder schoonmaakmiddel), etc.
Chemisch reinigen: Reinigen door middel van een chemische reactie veroorzaakt door een schoonmaakmiddel.

Oppervlaktes zoals de water- en voerbak kunnen simpel gereinigd worden met dezelfde allesreiniger die je thuis gebruikt. Dit middel is sterk genoeg om deze oppervlaktes en het aangekoekte vuil daarop te reinigen. Wil je de wanden en de vloer van je stal schoonmaken dan zal je met een wat sterker schoonmaakmiddel moeten komen. Hiervoor zijn verschillende middelen te vinden. Voorbeelden zijn: Dettol, Lisol, Soda, groene zeep en Halamid. Met Halamid moet je oppassen, omdat dit giftig kan zijn in bepaalde hoeveelheden. De overige middelen zijn relatief veilig te gebruiken.

Bekijk altijd voordat je het middel gaat gebruiken of er speciale tekens op het etiket staan. Hiermee wordt aangegeven of een middel schadelijk is voor mens, dier of milieu en of je speciale (kleding)maatregelen moet nemen om met het middel te werken. Met name als je met de sterkere reinigingsmiddelen schoonmaakt is het naspoelen van het oppervlak heel belangrijk. Hiermee voorkom je dat het paard het schoonmaakmiddel binnen kan krijgen door bijvoorbeeld aan de stalwand te bijten of te likken.

*Methode:

1. Inweken
Het doel van het inweken van vuile stallen of hokken is om de reiniging sneller, beter en met minder water uit te voeren. Door inweken hoef je niet zo lang met een hogedruk te spuiten om de ruimte te reinigen. Dat is ook beter voor de materialen. De beste manier van inweken is het “vernevelen van water”. Vernevelen gebeurt met de hogedrukspuit of met een automatische inweekinstallatie. Spuit bij het inweken met de hogedrukspuit van boven naar beneden. Let op dat de afdeling na het inweken niet opdroogt. Dit is een veel gemaakte fout. Wanneer je vuile hokken eerst laat inweken, eventueel met een sopje, zal je zien dat het schoonmaken veel minder tijd en energie kost. Je hoeft dan minder lang en minder intensief te borstelen en te schuren. Dit is niet alleen makkelijker voor jezelf, maar ook beter voor de materialen. Natuurlijk geldt ook hier dat je voor het inweken eerst het grove vuil zo veel mogelijk verwijdert. Met andere woorden: *Eerst zo veel mogelijk bezemschoon maken.*
2. Het schoonspuiten
Schoonspuiten gebeurt in de praktijk vaak met een hogedrukspuit. Werk bij het reinigen van achteren naar voren en van boven naar beneden. Een vuistregel bij het reinigen is om zo lang te spuiten dat het materiaal visueel schoon (op het oog schoon is). Zorg dat de ruimtes na het reinigen (en eventueel ontsmetten) droog zijn voordat de paarden teruggeplaatst worden.

Ontsmetten

Wat is ontsmetten?

Ontsmetten of desinfecteren gaat een stapje verder dan alleen reinigen. Bij reinigen verwijder je zichtbaar vuil, bij ontsmetten verwijder je ook het merendeel van de micro-organismen. Bij ontsmetten verwijder je dus NIET alle aanwezige micro-organismen, maar wordt het aantal zo ver teruggebracht dat het aantal niet meer schadelijk is.

Als je alle micro-organismen wilt verwijderen, dan moet je steriliseren. Dit is het verhitten van een voorwerp waardoor alle micro-organismen doodgaan. Dit is in onze paardenhouderij-praktijk nauwelijks te organiseren, maar steriliseren zie je wel veel bij de dierenarts of in het ziekenhuis.

Wanneer we gaan ontsmetten dan is het belangrijk om eerst goed te reinigen. Wanneer een oppervlakte niet is gereinigd en er bijvoorbeeld nog mest op de stalwand zit, dan kan het ontsmettingsmiddel niet op de juiste plek komen.

Waarom ontsmetten?

Wanneer er niet wordt ontsmet is de kans op micro-organismen groot. Onder micro- organismen verstaan we: Bacteriën, schimmels en virussen. Wanneer deze ziekteverwekkend zijn dan noemen we ze “pathogene micro-organismen”. Ontsmetten wordt in een paardenstal niet zo vaak gedaan, maar wanneer het paard dat in de stal staat ziek is geweest van pathogene micro-organismen, dan is het wel verstandig om te doen.

Ook is regelmatig ontsmetten goed als er veel wisseling plaatsvindt op een stal. Elk paard neemt een aantal micro-orgasmen met zich mee en laat deze in de stal achter. Wanneer er tussendoor niet gereinigd en ontsmet wordt, dan wordt dit aantal in de stallen steeds groter totdat het te hoog is en de paarden ziek worden.

Waarmee ontsmetten?

Er is geen standaard ontsmettingsmiddel dat je overal voor kan gebruiken. De keuze voor een ontsmettingsmiddel is afhankelijk van de: Omgeving, het materiaal van het oppervlak en het soort micro-organisme dat je wilt verwijderen.

Elk ontsmettingsmiddel heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing. Het is erg belangrijk dat dit goed wordt nageleefd, de werking van het middel kan hiervan afhankelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan de juiste dosering, een te lage, maar ook een te hoge dosering kan ervoor zorgen dat het middel niet goed werkt. Een ander punt waar je aan moet denken als je met ontsmettingsmiddelen gaat werken is: NOOIT een reinigings- en/of desinfectiemiddel mengen met elkaar! Dit kan zorgen voor een gevaarlijke reactie.

Tijdens het werken met een reinigings- en/of desinfectiemiddel is het verstandig om waterdichte kleding te dragen. Bij sommige middelen is het verstandig om een gezichtsmasker, bril of handschoenen te dragen om te voorkomen dat je het middel inademt of op je huid krijgt. Gebruik altijd schoon materiaal (dweil, bezem, etc.) en ontsmet deze ook regelmatig.

Chemische ontsmettingsmethoden:

Bepaalde chemische stoffen zijn prima in staat om micro-organismen onschadelijk te maken. Daarom gebruik je deze middelen als ontsmettingsmiddel. Elk ontsmettingsmiddel heeft zijn eigen "werking". Dat wil zeggen dat een ontsmettingsmiddel een bepaalde groep of groepen micro-organismen doodt. Een ontsmettingsmiddel dat goed werkt tegen bacteriën, werkt dus niet ook automatisch tegen virussen.

Uit de grote groep van chemische middelen die geschikt zin om micro-organismen te doden is maar een beperkt aantal bruikbaar in de paardenhouderij. Dit komt doordat een ontsmettingsmiddelen aan bepaalde voorwaarden moet voldoen zoals:

Het middel mag bijvoorbeeld niet gevaarlijk zijn voor de mens.
Verder mag het ontsmettingsmiddel het materiaal niet aantasten.
De ontsmettingsmiddelen komen uiteindelijk terecht in het milieu. Daarom moeten ontsmettingsmiddelen tegenwoordig ook “milieuveilig” zijn - Het mag niet schadelijk zijn voor het milieu.

De stappen die je doorloopt om goed te reinigen en te ontsmetten zijn:

Eerst het grove vuil wegnemen.

Voorweken met water.

Aanmaken van een reinigingsoplossing.

Borstelen, vegen, dweilen met deze oplossing.

Naspoelen met schoon water.

Aanmaken van een ontsmettingsoplossing.

Borstelen, vegen, dweilen met deze oplossing.

Naspoelen met schoon water.

Het naspoelen van het oppervlak is met een reinigingsmiddel verstandig om te doen.
Wanneer je hebt gewerkt met een ontsmettingsmiddel dan is dit echt noodzakelijk.

Naar boven